Większość z nas nigdy wcześniej nie żyła w niepewności podobnej do tej, jaką przyniósł 2020 r. Załamanie globalnego systemu społeczno-gospodarczego nie wydawało się prawdopodobne. Po raz pierwszy pomyśleliśmy o nim inaczej niż tylko w kategoriach dystopijnej wizji przyszłości znanej z kina science-fiction. To od nas zależy, jak wykorzystamy to doświadczenie. 2021 może być rokiem traumy lub początkiem porządkowania świata na nowo.
Ostatnie miesiące dowiodły, że to nie wskaźniki makroekonomiczne obrazują skalę dobrobytu. Decyzje państw musiały być warunkowane w większej mierze dbałością o dobro wspólne niż dynamiką wzrostu PKB. Ten sam trend ma przełożenie na biznes – wiele firm do katalogu strategicznych celów wpisało dbałość o społeczności lokalne, budowanie poczucia solidarności czy troskę o środowisko naturalne. Źródło tych zmian jest jedno. Społeczeństwo pod wpływem wydarzeń takich jak pandemia, zwiększa swoje oczekiwania dotyczące bezpieczeństwa. Ludzie oczekują – nie tylko od polityków, ale także od firm, że będą dzielić z nimi wartości, myśleć o tym, jak wspólnie sprostać wyzwaniom przyszłości. Ten czynnik, który już teraz przekłada się na decyzje o wyborze banku, smartfona czy dżinsów, będzie zyskiwał na znaczeniu.
Drugi kluczowy trend tego roku także wiąże się z koniecznością podejmowania wspólnego wysiłku na rzecz lepszego jutra. Dotarliśmy do punktu, w którym z reakcją na zmiany klimatu nie można już czekać, aż klimatyczni negacjoniści wsłuchają się w głosy naukowców. Jeśli dziś nie nadamy działaniom proekologicznym większej dynamiki, jutro obudzimy się w postapokaliptycznym świecie katastrof naturalnych, wielkich migracji i wojen o wodę. Wielka transformacja już się zaczęła. Przy naszych domach pojawiają się instalacje fotowoltaiczne, a widok samochodu na prąd przestał dziwić. Pora na zintensyfikowanie działań i nadanie im większego rozmachu. Czekające nas wyzwania mają niebywałą rozpiętość – od indywidualnych decyzji konsumenckich po konieczność transformacji gospodarczej całych regionów, dla których energetyka węglowa jest obecni podstawą funkcjonowania.
Dwa kluczowe wydarzenia rozpoczynającego się roku będą miały, moim zdaniem, wymiar pozytywny. Nie oznacza to, że jako społeczeństwa możemy czekać na nie bezczynnie. Informacja o skutecznej szczepionce na COVID-19 wywołała na rynkach euforię, dając nadzieję, że światowa gospodarka wróci na właściwe tory. Nie mam wątpliwości, że koncerny farmaceutyczne osiągnęły wielki sukces, który prawdopodobnie przyniesie przełom w walce z pandemią. Aby ten scenariusz się ziścił, warto już teraz zadawać pytania. Jak skutecznie walczyć z rosnącym sceptycyzmem społeczeństw względem szczepień, a mówiąc ogólniej – wiedzy medycznej? W jakim tempie rezygnować z obostrzeń? Jak wycofywać się z radykalnych posunięć w sferze gospodarczej, np. w zakresie polityki pieniężnej? Wreszcie, jak przygotować się na podobne pandemie w przyszłości?
Mój optymizm budzi również osiągnięcie porozumienia w sprawie unijnego funduszu odbudowy. To nie tylko szansa na skokowe przyspieszenie odbudowy europejskich gospodarek po pandemii. Postrzegam to porozumienie także jako potencjalny przełom w myśleniu o integracji w ramach Unii Europejskiej. Nigdy wcześniej państwa członkowskie nie podjęły wspólnie tak ogromnego wyzwania, za tak dużą kwotę, oddając przy tym stery organom unijnym. To może być pierwszy krok w budowie większej podmiotowości unii w globalnej polityce i gospodarce, tak potrzebnej w dobie przesilenia w relacjach największych światowych mocarstw.
Trendy i wydarzenia, o których wspominam, otwierają przed nami wiele nowych ścieżek. Pojawiają się szanse, ale wciąż czyha na nas sporo zagrożeń. Wydaje się, że wspólne, globalne wyzwania w końcu mają szansę wywołać falę solidarności. Wzrost zaangażowania firm i społeczeństw w kwestie wspólnego bezpieczeństwa – zdrowotnego i klimatycznego – to potencjał, którego nie możemy zmarnować. Z tej szansy bezpośrednio wynika kolejna: dzięki inwestycjom w neutralność klimatyczną możliwe będzie gospodarcze przyspieszenie, którego tak teraz potrzebujemy.
W kole zamachowym zmian nie brakuje jednak kamyków. Obserwujemy procesy, które choć obecne od dawna, zostały uwypuklone przez pandemię. Reakcje państw na kryzys zdrowotny wykazały wyraźny spadek zaufania do elit – zarówno politycznych, jak i naukowych. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy szukać głębiej niż wyłącznie w popularności fake newsów. Konsekwencją może być wzrost znaczenia populizmu, który nawet na najbardziej skomplikowane pytania, oferuje zawsze prostą odpowiedź. Biorąc pod uwagę, jakie wyzwania przed nami stoją, popularność idei antynaukowych, ksenofobicznych i izolacjonistycznych jest ogromnym ryzykiem. Niestety walkę z populizmem może utrudniać inne wielkie zagrożenie naszych czasów – pogłębiające się nierówności społeczne. Warto zdać sobie sprawę, że pandemia ma skutki, o których nie myśli się w Europie, Ameryce czy w wysoko rozwiniętych krajach Azji, a które pogłębiają kryzysy, z którymi mierzyliśmy się już wcześniej. Z powodu COVID-19 globalne ubóstwo wzrasta po raz pierwszy od 20 lat.
Nie brakuje też zagrożeń o charakterze lokalnym. Jako bankowiec szczególną uwagę zwracam na przeregulowanie i przesadne obciążenia fiskalne oraz parafiskalne sektora bankowego. Szczególnie teraz, kiedy odbudowa polskiej gospodarki jest w dużym stopniu zależna od finansowania zewnętrznego, „dociskanie” banków wydaje się nie tylko nieuzasadnione, ale wręcz niebezpieczne. Głęboko wierzę jednak w moc dialogu i współpracy, które pomogą nam, wspólnie z innymi uczestnikami rynku, znaleźć rozwiązania korzystne dla klientów i odpowiednie dla sektora.
Nassim Nicholas Taleb pisał, że ideałem współczesnego mędrca stoickiego jest człowiek, który przekształca strach w rozwagę, ból w informację, błędy w nowy początek, a pragnienie w działanie. Właśnie stajemy przed wielką szansą, aby temu ideałowi sprostać.
Przeczytaj pozostałe felietony ludzi biznesu z cyklu Co nas czeka
Poznaj program drugiej edycji "Akademia Lidera - doświadczenia lidera" 2 lutego - 30 marca 2021 >>